W poprzednim odcinku zacząłem pisać o początkach gier komputerowych, a dokładnie napisałem o pierwszej grze wideo Spacewar!, którą stworzyli , w latach 1962-63, amerykańscy hakerzy ze Stevem Russellem a czele. Gra miała bardzo prostą fabułę, cała akcja polegała na strzelaniu do siebie dwóch statków kosmicznych, poruszających się na mapie nocnego nieba. Napisano ją na najnowszym wtedy minikomputerze firmy NEC PDP-1. Mimo prostej fabuły miała bardzo duże wymagania sprzętowe. Wkrótce stała się tak popularna, że NEC sprzedawała PDP-1 z Spacewar!, aby pokazać możliwości obliczeniowe swojego komputer. Dla nas gra wygląda mało interesująco, latające po ekranie kropki w różnych kolorach nikogo dzisiaj nie dziwią, wówczas był to szczyt grafiki dostępnej na ekranach komputerów.

Nolan Bushnell

Strzelanka kosmiczna Spacewar! stała się na wiele lat inspiracją dla twórców  gier komputerowych, a także biznesmenów zajmujących się branżą hazardową w USA. Jednym z miłośników  gry Spacewar! był Nolan Bushnell, który już jako 15-latek zetknął się z biznesem, kiedy musiał przejąć firmę budowlaną zmarłego ojca i dokończyć zaczęte budowy. Zrobił to z powodzeniem, bo miał talent do biznesu, ale też  żyłkę hazardzisty. Później Bushnell studiował na Uniwersytecie Utah, szczycącym się wysokim poziomem nauczania  informatyki. Utah Uniwersytet było jednym z czterech pierwszych ośrodków podłączonych do ARPANET, sieci, która była  początkiem przyszłego Internetu. Uczono też tam nowoczesnej grafiki komputerowej. Nolan Bushnell nie był najlepszym studentem, raczej jednym z najsłabszych, ale zetknął się na studiach z PDP-1 i Spacewar!, która to gra, jak sam przyznał, zmieniła  jego życie.

W czasie studiów pracował  w parku rozrywki, zajmował się automatami do gier zręcznościowych, w USA zwanych grami arkadowymi. Gra Spacewar! i automaty do gier zainspirowały go do zrobienia biznesu na nowoczesnych grach wideo.  W 1969 roku Bushnell pracował w firmie Ampex zajmującej się technologiami  wideo. Tam poznał Ted Dabneya, również miłośnika gier komputerowych. Wspólnie postanowili zrobić interes na sprzedaży gier wideo. Ponieważ nie było ich stać na zakup PDP-1 za cenę  1 mln dolarów, postanowili  wykorzystać w przedsięwzięciu  minikomputer Nova firmy Data General, za jedyne 4 tysiące dolarów.

Nolan Bushnell (z prawej) i Ted Dubney przy automacie z grą Pong. 1972 r. (fot. ze strony www.kotaku.com)

Okazało się jednak, że mająca wysokie wymagania sprzętowe Spacewar! nie działała na komputerze Nova, dlatego Bushnell i Dabney postanowili grę uprościć, okroić jej grafikę. Weszli  w układ  biznesowy z Billem Nutingiem, który produkował automaty do gier. Pomógł on młodym przedsiębiorcom zrobić z komputera Nova automat do gry na wrzucane monety.

Wyposażeni w pierwszy automat do gier wideo, pod szyldem Nuting Associates ruszyli zdobywać amerykański rynek gier arkadowych. Jesienią 1971 roku firma Nutinga postawiła swój pierwszy automat z grą w barze piwnym Dutch Goose, w Menelo Parku, niedaleko Pal Alto. Computer Space , bo tak nazwali okrojoną Spacewar! nie cieszył się jednak tam powodzeniem. Robotnicy, którzy byli bywalcami baru, woleli przy piwie pograć we flippery, o których pisałem w poprzednim tekście. Natomiast gra cieszyła się powodzeniem w lokalach, gdzie przesiadywali studenci. Bushnell sprzedał 1,5 tysiąca egzemplarzy gry , ale jak na rynek amerykański nie był to wielki sukces.

Atari wchodzi do gry

Nolan Bushnell był pełnym rozmachu biznesmenem, czuł, że na grach może zarobić duże pieniądze, ale ciążyła mu spółka z Nuttingiem. Uważał, że partner źle prowadzi biznes. Postanowił  z Dawneyem założyć własną firmę. Początkowo nadali jej nazwę Syzygy, co oznacza trzy ciała niebieskie ustawione w jednej linii, ale okazało się że nazwa jest już zarezerwowana przez hippisowską komunę produkującą świece.   Dlatego wykorzystał słowo jakim w Japonii nazywa się jego ulubioną grę GO- Atari. Jednak logo firmy nawiązuje do Syzygy.

Identyfikator pracownika nr 3 w Atari Ala Alcorna, autora gry Pong (fot. ze strony www.kotaku.com)

Przedsiębiorstwo Atari Inc.  powstało w czerwcu 1972 r. Pierwszym krokiem wspólników było podpisanie z  chicagowskim dystrybutorem automatów do gier Bally Midway umowy na stworzenie gry  typu wyścigi, która miał być dystrybuowana na ich automatach w całych Stanach. Wyścigi miały więcej  zwolenników w salonach gier i barach niż automaty z strzelankami kosmicznymi. Bushnell miał zlecić  zadanie napisania gry wyścigowej Alowi Alcornowi, świeżo upieczonemu inżynierowi, którego ściągnął z Ampexu. Ale, żeby sprawdzić czy Al nadaje się na programistę gier wideo, dał mu zlecenie próbne napisania prostej gry. Przy tym okłamał go , mówiąc, że gra ma być napisana na zlecenie dużej firmy. Tak naprawdę Nolan podpatrzył jedną z pierwszych konsol do telewizora o nazwie Odyssey firmy Magnavox. Na konsoli można było grać w bardzo prostą grę typu ping-pong. Niektórzy twierdzą, że Nolan Bushnell ukradł pomysł Magnavox, co jest prawdopodobne, zważywszy, że Bushnell nie miał oporu przed okłamywaniem  własnego pracownika, aby tylko osiągnąć swój cel biznesowy. Zresztą spawa praw do nowej gry skończyła się w sądzie. Załatwiono ją polubownie, Bushnell dogadał się z Magnavoxem.

 Gra arkadowa Pong

Al Alcorn w kilka tygodni napisał nową grę, w której grało się w ping-ponga dwoma kreskami symbolizującymi rakietki, odbijając dużą kropkę symbolizującą piłkę. Gra była o tyle ciekawsza od podpatrzonej u konkurencji, że piłka odpijając się od środkowej części rakietki leciała prosto, ale odbita krawędzią zmieniała tor lotu utrudniając odbicie przeciwnikowi. Gra posiadał swoją automatyczną tablicę wyników, a do tego wszystkiego  Alcorn dodał dźwięk odbijania piłeczki; całość prezentował sie bardzo ciekawie. Grę nazwano Pong.

W celu przetestowania gry zrobiono automat do gry. Była to drewniana szafka 1,2m wysokości, z zamontowanym  w środku czarno-białym telewizorem Hitachi i wbudowaną skrzyneczką na monety. Postawiono go w barze, w dzielnicy robotniczej miasteczka Sunnyvale.  Okazało się, że automat przestał działać pierwszego dnia. Kiedy pojechano serwisować zepsutą maszynę okazało się, że… automatu nie można uruchomić bo skrzyneczka jest pełna monet ćwierćdolarowych. Pong zdobyła szybko wielbicieli.  Typowy automat do gry  flipper zarabiał 10$ dziennie, podczas gdy Pong  40$. Dlatego Bushnell podjął  decyzję o produkcji automatów we własnym zakresie, mimo że nie posiadał środków finansowych na otwarcie zakładu i zatrudnienie pracowników. Początkowo robili kilka sztuk maszyny przeznaczając zarobione pieniądze  na produkcję kolejnych. Po kilu miesiącach robili już 100 sztuk dziennie.

Pierwszy automat (drewniany) z grą Pong. 1972 r. (fot, Domena publiczna)

W 1973 r. sprzedano 2500  automatów z Pongiem, rok później już 8000. Bushnell opatentował grę Pong pomijając przy tym wspólnika Dawneya, który po kilku latach odszedł z firmy sprzedając swoje udziały za 250 tys. dolarów. Zaczęto sprzedawać Ponga również na konsolę telewizyjną za 100$. Wkrótce Pong stał się grą kultową, znaną na całym świecie (też w dzieciństwie  grywałem). Atari wprowadzało na rynek nowe gry, między innymi  kolejny hit Breakout, polegający na rozbijaniu piłeczką ściany ułożonej z klocków różnego kształtu. Firma zaczęła także produkować konsole telewizyjne.

Ciekawostka

W ciągu kilku lat Atari stała się jedną z największych firm w branży gier wideo, produkując gry na komputery PC, na automaty i na konsole telewizyjne, pozostając na szczycie do 1983 roku.  Nolan Bushnell startując w 1972 r. prawie od zera, w  sprzedał Atari w 1976 r. koncernowi Warner Inc. za 28 mln dolarów.

Sukces Atari za czasów Nolana Bushnella wiąże się też ze specyficznym sposobem zarządzania firmą. Bushnel i Alcorn, kiedy powstała Atari, mieli po dwadzieścia parę lat, lubili gry wideo, hazard i zabawę. Żyli trochę w hippisowskim stylu- nie uznawali autorytetów, unikali hierarchii, byli nonkonformistami. Bushnell swoich pracowników traktował  jak kolegów, w pracy panowała swobodna atmosfera, nie obowiązywał dress code, jak w IBM czy innych korporacjach, gdzie obowiązkowo chodzono w białych koszulach i czarnych krawatach. Do tego w weekendy szefowie spotykali się z pracownikami i wspólnie się bawili.

Kiedy Bushnell kupił willę w Los Gatos, na przedmieściach San Jose, zamontował w niej poza basenem jacuzzi. W każdy piątek organizował imprezy dla pracowników. Na przyjęciach serwowano piwo i trawkę czyli palono marihuanę. Za wykonanie planu w danym  tygodniu dodatkowo  załoga była  zapraszana do jacuzzi, gdzie wspólnie z szefami mogli kąpać się ..nago. Również kiedy rekrutowano nowych pracowników do Atari zapraszano ich na rozmowy kwalifikacyjne .. na basen lub do jacuzzi w willi szefa.

Ekran gry Pong. Kreski to rakietki do ping-ponga, kropka to piłka. (fot. ze strony https://antyweb.pl)

Udziały w imprezie u Bushnella były traktowany jako premia finansowa. Zwłaszcza w pierwszych latach produkcji, kiedy Atari nie było stać na duże premie dla pracowników. Za to zawsze dobry pracownik mógł liczyć na weekendową imprezę u szefa z piwem i narkotykami.

Nolan Bushnell był twórca branży gier komputerowych. Co nim nie mówić, był przedsiębiorcą, który miał swoją wizję i mimo braku pieniędzy potrafił tę wizję urzeczywistnić.

Grzegorz Shamot

Źródła
=================
Walter Isaacson – „The Innovators”.
htpps://computerhistory.org
https://intheblack.com
https://antyweb.pl
https://kotaku.co.uk
Zdjęcie główne:Nolan Bushnell założyciel Atari, twórca branży gier komputerowych (fot. ze strony www.inthedark.com)